پروتکل FTP چیست؟ چه کاربردی در شبکه دارد؟

پروتکل FTP بر گرفته از عبارت File Transfer Protocol به معنی «پروتکل انتقال فایل» است. پروتکل FTP استانداردی است که به وسیله معماری TCP/IP برای انتقال فایل از یک هاست به هاست دیگر به کار گرفته می‌شود. از این پروتکل اساساً برای انتقال فایل‌های صفحات وب از رایانه سازندگان و توسعه دهندگان به سرورها و یا دانلود فایل‌ها از سرورهای دانلود به رایانه‌های اشخاص استفاده می‌شود.

اهداف استفاده از پروتکل FTP

از پروتکل FTP برای موارد مختلفی استفاده می‌شود که می‌توان به  موارد زیر اشاره کرد:

• این پروتکل امکان به اشتراک گذاشتن فایل‌ها در یک شبکه را مهیا می‌کند؛
• از این پروتکل می‌تواند برای بهره‌گیری از رایانه‌های دور دست استفاده کرد؛
• از این پروتکل برای انتقال داده‌ها به شکل امن و کارآمد استفاده می‌شود.

چرا پروتکل FTP استفاده می‌شود؟

شاید انتقال دادن فایل‌ها از یک سیستم به دیگری اکنون کار ساده و آسانی به نظر می‌رسد، اما در حقیقت این فرایند پیچیده ای است و در صورت درست انجام نشدن می‌تواند سبب ایجاد مشکلات عدیده ای در کار شود. برای مثال، دو سیستم ممکن است از قوانین و یا روندهای مختلفی برای ذخیره فایل‌ها استفاده کنند. دو سیستم ممکن است از شیوه‌های مختلفی برای نمایش نوشته‌ها بهره بگیرند و یا آنکه دو سیستم ممکن است از ساختار دایرکتوری (Directory Structures) متفاوتی بهره بگیرند.

پروتکل FTP به این علت عرضه شده است که بتواند با استفاده از ارتباط‌های قابل اعتماد بر تمامی این مشکلات فائق آید و امکان انتقال فایل میان دو هاست فراهم شود. در اینجا یک ارتباط برای انتقال داده‌ها استفاده می‌شود و ارتباط دوم نیز برای کنترل ارتباط در حال انجام به کار گرفته می‌شود.

مکانیسم پروتکل FTP

مکانیسم پروتکل FTP

همانطور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، مدل پایه پروتکل FTP به خوبی نشان داده شده است. کلاینت FTP از سه بخش کلی استفاده می‌کند: رابطه کاربری (User Interface)، فرایند کنترل (Control Process)، و فرایند انتقال داده (Data Transfer Process). در تصویر بالا سرور دارای دو جز است: فرایند کنترل سرور (Server Control Process) و فرایند انتقال داده سرور (Server Data Transfer).

در تصویر زیر می‌توانید اجزای ارتباطی ارتباط با کمک پروتکل FTP را مشاهده کنید:

انواع اتصال ها در پروتکل FTP

• اتصال کنترل (Control Connection) اتصال کنترل از قوانین ساده ای برای ایجاد ارتباط استفاده می‌کند. از طریق اتصال کنترل ما می‌توانیم در هر زمان یک خط دستور و یا یک خط پاسخ را در هر زمان انتقال دهیم. اتصال کنترل میان فرایند‌های کنترل ایجاد می‌شود اتصال کنترل تا زمانی که یک نشست FTP برقرار است و فعالانه از آن استفاده می‌شود باقی می‌ماند.
• اتصال داده (Data Connection): اتصال داده از قوانین بسیار پیچیده ای استفاده می‌کند تا بتواند انواع مختلفی از داده‌ها را انتقال دهد. اتصال داده در اینجا در میان فرایند انتقال داده‌ها ایجاد می‌شود. اتصال داده در زمانی که دستوری برای انتقال فایل‌ها ارسال می‌شود باز می‌شود و در زمانی که انتقال فایل به انتها می‌رسد، بسته می‌شود و از بین می‌رود.

کلاینت‌های پروتکل FTP

FTP Client در واقع برنامه ای است که یک پروتکل انتقال فایل را در رایانه شما پیاده‌سازی می‌کند و به شما این اجازه را می‌دهد که بتوانید فایل‌ها را با استفاده از اینترنت بر روی اینترنت انتقال دهید.

این برنامه به شما اجازه ایجاد ارتباط از راه دور به سرورها و دانلود و آپلود فایل‌ها در آن را می‌هد. برنامه FTP سمت کلاینت یک مجموعه از دستورها را بر روی رایانه شما ست می‌کند که امکان اتصال به هاست، انتقال فایل میان رایانه و نیز انتقال فایل‌ها از هاست به رایانه شما را می‌دهد. همچنین در خاتمه انتقال خط ارتباطی را می‌بندد.

برنامه FTP به شما این اجازه را می‌دهد که بتوانید از آن به صورت یک کامپوننت داخلی در مرورگر خودتان استفاده کنید. با بهره‌گیری از یک رابطه کاربری گرافیکی نرم‌افزار FTP شما می‌تواند به شکل بسیار ساده ای فایل‌ها را بر روی سرور مورد نظر آپلود کرده و یا آن‌ها را دانلود نماید. در اینجا شما نیازی به خاطر سپردن انواع دستورات پیچیده رایانه‎‌ای نیستید.

مزایای استفاده از پروتکل FTP

در زیر به بررسی مزایای استفاده از پروتکل FTP می‌پردازیم:

• سرعت: یکی از مزایای اصلی پروتکل FTP سرعت بالای آن است. پروتکل FTP یکی از سریعترین شیوه‌های انتقال فایل از یک رایانه به رایانه دیگر است؛
• کارآمدی: این روش بسیار کار آمد است و نیازی به اتمام تمام فرایندها برای ارسال کامل فایل ندارد؛
• امنیت: برای آنکه به یک سرور FTP متصل شویم نیازی به وارد کردن نام کاربری و پسورد نیست. به همین خاطر شما می‌توانید با امنیت بالائی فایل‌ها مورد نظر را تنها با یک لینک به اشتراک بگذارید و افراد از آن طریق اقدام به بارگذاری و یا دانلود فایل مورد نظر خودشان کنند.
• حرکت به جلو و عقب: پروتکل FTP این اجازه را به ما می‌دهد که بتوانید فایل‌ها را به صورت جلو و عقب حرکت دهیم. برای مثال فرض کنید شما مدیر یک سازمان هستید، شما می‌توانید برخی از اطلاعات موجود را برای کارمندان خودتان ارسال کنید و سپس آن‌ها می‌توانند تمام اطلاعات را به همان سرور برگردانند.

معایب استفاده از پروتکل FTP

بر طبق استانداردهائی که در اینجا به کار گرفته می‌شوند، تمام انتقال‌هائی که به وسیله پروتکل FTP انجام می‌شود باید به صورت رمزنگاری باشد. هرچند تمامی ارائه کنندگان و بهره گیرندگان پروتکل FTP از یک شیوه رمزنگاری برای اینکار استفاده نمی کنند، اما تقریباً همه آن‌ها شیوه‌های رمزنگاری مشخصی را برای انجام این کار پیشنهاد می‌کنند. برای همین باید همیشه درباره روش رمزنگاری ارائه کننده سرویس‌ها اطلاع داشته باشید (البته اکنون این اختلاف‌ها بسیار کم شده است و می‌توانید از الگوریتم‌های رمزنگاری استاندارد شده و ایمن استفاده کرد)؛

سرورهای FTP دو فعالیت را انجام می‌دهند. آن‌ها باید توانائی دریافت و در عین حال ارسال فایل‌های بزرگ بر روی شبکه را داشته باشند. هرچند، محدودیت اندازه در اینجا برابر با 2 گیگابایت است، ولی امروزه فایل‌های بزرگتر نیز قابل ارسال و دریافت است. در اینجا شما نمی توانید فایل‌های بزرگ را به صورت همزمان برای چندین دریافت کننده ارسال کنید.

یکی از مشکلات دیگر بهره‌گیری از فایل‌های ساده متنی برای ارسال نام کاربری و پسورد است. این کار سبب افشای اطلاعات کاربری در شبکه می‌شود. برای همین همیشه این امکان وجود دارد که حمله‌های هکری به سرورها انجام شود و آن‌ها بتوانند به راحتی با استفاده از سیستم حدس زدن رمز سیستم را کشف و فایل‌ها را هک کنند.

دست آخر هم باید گفت که بسیاری از سیستم‌های قدیمی هنوز کاملاً با این پروتکل سازگاری ندارند. گرچه سرورها و سیستم عامل‌های جدید به راحتی با آن کار می‌کنند.