پروتکل SMTP چیست؟ چه کاربردی در شبکه دارد؟

پروتکل SMTP برگرفته از عبارت Simple Mail Transfer Protocol به معنای «پروتکل ساده انتقال نامه الکترونیکی» است. پروتکل SMTP یک سری از راهنماهای ارتباطی را ارائه می‌دهد که با کمک آن نرم‌افزارها می‌تواند نامه‌های الکترونیکی را برای همدیگر ارسال کنند. برنامه‌های نرم‌افزاری ارسال و دریافت نامه‌های الکترونیکی ارسال و دریافت نامه‌ها را بر اساس آدرس‌های E-mail انجام می‌دهند که بخشی از پروتکل SMTP است.

این پروتکل سبب ارائه راهکارهای می‌شود که با کمک آن کاربران می‌توانند اقدام به ارسال نامه‌های الکترونیکی بین دو رایانه متفاوت کند. پروتکل SMTP همچنین برای کارهای زیر نیز به کار گرفته می‌شود:

• این پروتکل یک پیام واحد را به یک و یا چند دریافت کننده ارسال می‌کند؛
• با کمک SMTP می‌توانید پیام‌هائی که حاوی نوشته، صدا، تصاویر و یا ویدئو باشند را برای هر شخصی ارسال کنیم؛
• پروتکل SMTP همچنین برای ارسال پیام‌ها به خارج از فضای اینترنت نیز استفاده می‌شود.

اصلی‌ترین هدف SMTP آن بوده است که قوانینی را برای ایجاد ارتباط میان سرورها معرفی کند. سرورها با استفاه از پروتکل SMTP می‌توانند خودشان را معرفی کنند و اعلام کنند که خواهان چه نمونه ارتباطی هستند. این پروتکل همچنین راهی است که به کمک آن می‌توانیم اشتباهات موجود در آدرس‌های ایمیل را نیز بررسی کنیم. برای مثال، اگر آدرس دریافت کننده اشتباه باشد، سرور دریافت کننده یک پیام خطا را درباره این اشتباه صادر می‌کند.

اجزای پروتکل SMTP

در ابتدای کار ما باید پروتکل SMTP را به دو بخش کلاینت SMTP و سرور SMTP تقسیم کنیم. ما می‌توانیم به سمت کلاینت عامل کاربری (User Agent (UA)) و به سمت سرور عامل انتقال نامه (Mail Transfer Agent (MTA)) بگوئیم.

عامل کاربری پیام را آماده می‌کند و سپس بسته نامه را آماده ارسال می‌کند. عمل انتقال نامه (پست چی) در اینجا این نامه را دریافت کرده و از اینترنت عبور داده و به کاربر آن تحویل می‌دهد.

پروتکل SMTP این اجازه را به سیستم‌های پیچیده می‌دهد که بتوانند یک سیستم قابل اعتماد ایجاد کنند. در اینجا در عوض داشتن تنها یک عمل ارسال نامه (MTA) می‌توانید از یک و یا چند MTA استفاده کنیم که هر کدام از آن‌ها نیز بر اساس معماری کلاینت سرور نامه مورد نظر ما را به مقصد انتقال می‌دهند.

سیستم‌هائی که متکی بر معماری TCP/IP هستند، می‌تواند برای ارسال نامه‌ها برای کاربران به کار گرفته شوند. در این سیستم‌ها دروازه‌ها (Getaway) لازم برای ارسال نامه‌های الکترونیک فراهم آمده است. دروازه نامه‌ها الکترونیک متکی بر MTAاست که می‌توانند نامه‌ها را دریافت کرده و به سمت مقصد حرکت دهند.

عملکرد با پروتکل SMTP

برای درک بهتر عملکرد پروتکل SMTP بهتر است که به بخش بعدی این مقاله دقت کنید:

• اجزای نامه الکترونیک: یک کاربر نامه الکترونیکی خودش را بر اساس نرم‌افزاری می‌سازد که به آن عمل کاربر نامه (Mail User Agent (MUA)) می‌گویند. عامل کاربر نامه برنامه‌ای است که برای ارسال و دریافت نامه به کار گرفته می‌شود. پیام‌ها در اینجا حاوی دو بخش هستند. بخش بدنه (body) و بخش سرواره (Header). بخش بدنه، قسمت اصلی پیام ارسال است و بخش سرواره نیز قسمت است که اطلاعاتی نظیر ارسال کننده و آدرس دریافت کننده در آن قرار گرفته است. سرواره می‌تواند شامل اطلاعاتی نظیر موضوع نامه (Subject) نیز باشد. برای درک بهتر بدنه پیام را به مانند یک نامه فرض کنید و سرواره را نیز به مانند یک پاک در نظر بگیرید که بر روی این پاکت اطلاعات لازم برای ارسال پیام نوشته شده است.
• ارسال نامه: بعد از انکه نامه مورد نظر آماده شده، کلاینت اقدام به ارسال نامه الکترونیک به سمت یک سرور SMTP می‌کند در اینجا باید از پروتکل SMTP بر روی مدل TCP و پورت 25 استفاده شود.
• تحویل نامه: آدرس نامه الکترونیک ما حاوی دو بخش است. بخش اول نام دریافت کننده (Recipient) و بخش دوم نام دامنه (Domain) است. برای مثال عبارت example@gmail.com را در نظر بگیرد. در این جا بخش example نام دریافت کننده و com نیز دامنه دریافت کننده ایمیل است. اگر نام دامنه آدرس ایمیل متفاوت از نام دامنه ارسال کننده آن باشد، در این صورت MSA اقدام به ارسال ایمیل به یک عمل انتقال ایمیل (MTA) می‌کند. بعد از آن MTA اقدام به یافتن دامنه هدف می‌کند. برای این کار اقدام به بررسی رکوردهای MX سیستم نام دامنه (DNS) می‌کند تا بتواند نام دامنه مورد نظر را به دست بیاورد. رکوردها MX حاوی نام‌های دامنه و IP آدرس‌هائی دریافت کنندگانی هستند که بر روی آن دامنه وجود دارد. در زمانی که یک رکورد موثق در اینجا وجود داشته باشد، MTA تبادل ارسال نامه با سرور مورد نظر را قبول می‌کند و ارسال نامه انجام می‌شود.
• دریافت نامه و پردازش آن: در زمانی که پیامی دریافت می‌شود، سرور تبادل کننده آن را به یک سرور تحویل گیرنده (Mail Delivery Agent) تحویل می‌دهد که این سرور اقدام به ذخیره ایمیل می‌کند و منتظر می‌ماند تا کاربر اقدام به خواندن و فراخوان آن کند.
• دسترسی و بازیابی ایمیل» ایمیل‌هائی که بر روی MDA ذخیره شده‌اند می‌توانند با استفاده از یک نرم‌افزار عامل کاربر نامه (MUA) بازیابی شوند. برای این منظور کاربر باید نام و پسورد خودش را وارد سیستم نماید.